Mercoledì, 12 Giugno 2024 - 17:12 Comunicato 1570

Van prochet vinz en leistagest de ausstell “Klòffen, sprechen, parlare durchs bersntolerisch” bart offet sai’ òll to
De ausstelln ont de bersntoler museen sai’ offet

[Mòcheno] De ausstell “Klòffen, sprechen, parlare durchs bersntolerisch” kan sitz van Bersntoler Kulturinstitut en Palai en Bersntol tuat bider au ont de zoakt nèt lai de mèrkmoln, de prozessn ont de gschichtn as trong hom en kontekst va mearsprochegkett va haitzegento, ober de hilft gor za mòchen drautschbinnen abia as gea’ kònnt en de zaitn as kemmen. En de bersntoler gamoa’schòft, as va jorhundertn zòmm lept pet de glaimen trentinischen gamoa’schòftn, kimmp klòfft aa s balsch ont der trentinische dialekt ont s kimmp praucht, gèltsgott en de lear va de schual, s taitsch aa.
De ausstell ist offet òll to va um zeichena vinz um zbelva ont a hòlbs ont va um zboa vinz um viara nomitto.
Van earste va prochet ist offet der Filzerhof aa, der museum va de bersntoler gamoa’schòft, ober ver en doi mu’net lai en vraita, en sònsta ont en sunta va um zeichena vinz za mitto ont va um drai vinz um vinva ont a hòlbs. En heibeger ont en agest bart er offet sai’ òll to va de boch, gor en sunta.
[ Foto Archiv BKI]

Durch tovln, pilder, plinder, video, audio ont interaktiva stelln en de ausstell “Klòffen, sprechen, parlare durchs bersntolerisch” hòt men de meglechkett za mòchen a roas, aussuachen ont drautschbinnen as viar groasa temen.
En earste, pet de hilf van leistn sòchen as arauspfuntn hòt de neurolinguistik, kònnt men sechen as der hirn van mentsch ist biologisch gamòcht za tea’ aunemmen an iata sproch ont alura kònn men song as nèt hòt a pessera oder a schlèchtera sproch. En zboate kemmen derklòrt de innbendengen mechanismen van sprochen, de gramatikalischn toaln, durch paispiln as zòmmpintn s bersntolerisch pet en balsch ont pet en taitsch. S dritte toal zoakt abia stòrch as zòmmpuntn sai’ de sproch ont de gamoa’schòft, durchtschaukt pet en sèll as pasiart ist en de gschicht. Pròpe benn as men ausschakt s sèll as tschrim hom pasuacher ont auskenneta lait vriarer, kònn men verstea’ de ideologi’n as en de leistn jorhundertn en runt schbara momentn trong hom, abia en sèll va de Opzion en de zait van zboate Bèltkriag.
En dritte tema gip men an plick en de zait va iaz, benn as dena de sprochminderhaitn ont iberhaup de bersntoler kemmen òlbe mearer derkennt ont benn as a sprochpolitik mithilft za unterstitzn en sai’ lem ont en prauch. S kemmen araus runt bichtega sòchen abia de schuallear, der prauch en de omtn, de meglechkett za gem sa pakònnt durch de modernen mittoalmittl ont der schriftkodeks.
Der Filzerhof, der hoff za pasuachen va de bersntoler gamoa’schòft, ist lai vèrr an ettlena minutn va aoto van Institut. S dòch pet schintl, s òlt haus pet en vaier as en pourn, de kòmmer van krumer, der stòll ont de teitsch sai’ an ettlena elementn as zoang nèt lai s lem van a familia van a vòrt, gor van social- ont kultural- kontèkst va bo as er ist: men spirt vil lem ont a nètz as se oft vil verrer abia lai en Trentin tschoum hom, vinz za trèffen de lanter van rise Osteraichische- Ungarische Raich u’.

(lt)


Immagini