Venerdì, 23 Luglio 2021 - 14:54 Comunicato 1972

Traduzione in mòcheno
Van a zòmmòrbet pet en MIC an druck as klòfft va de trentinische sprochminderhaitn

En Trentin oa'na as studiart iber de lait ont oa'n as mòcht letratn ver za nemmen au gadenken va de minderhaitkultur

Palai en Bersntol, Lusèrn ont Sèn Jan, pet de bersntoler, zimber ont ladiner kulturinstitutn, sai' de ourtn bou sai' virpai gòngen zboa auskennetalait: a studiareta iber de lait Valentina Santonico ont Roberto Galasso as der mòcht letratn, van Zentral Institut ver de immaterial Pahaltern van Minister va de Kultur (MiC). Der rif va de sai' roas en Trentin ist za klaum zòmm material iber de lait ont letratn ver an projekt ver za gem bèrt en kulturalpahalter va de drai sprochminderhaitn va de Autonome Provinz va Trea't, pet de zòmmòrbet van sprochminderhaitdinst va de Pat. Pet en zaig as bart kemmen auganòmmen bart kemnmen gamòcht an druck as der bart kemmen zòmm galeik as de òndern teckst van Institut, as der bill bèrt gem en de kulturalpahalter van balschn sprochminderhaitn: no an eartse druck as klòfft va de gamoa’schòftn Arbëreshë va de Calabria, Friulana, Croata van Molise, Greca Salentina, Occitana ont Slovena, s bar kemmen an zboate druck, pet en material as kimmp iaz auganòmmen en Trentin, as billt vertiaven an ausònder focus iber de  zimbrische, ladinische ont bersntolerische minderhaitn. De idea, as de zòmmhenkt pet en greaser projekt “Gli italiani dell'Altrove”, ist za mòchen an tèckst as bèrt ist ver de bisschòft, as der ist laicht sa lesn ont interessant ver de sélln as pfòlltn studiarn iber de sprochminderhaitn, ober a ver de sèlln as lai virpai gea' ver bunder. Menn tschbinnt as der druck der bar kemmen gamòcht en schantònderer as kimmp.

De letratn as barn kemmen zòmm klaup asn doi nai puach barn sai’ as de lòntschòft, as de tròchtn, as de kultur, asn lem va òll to ont asn èsszaig. De zboa auskennetalait as kemmen va Roma hom tsechen as s hòt bolten sòchen za lòng schaung ont as barn kemmen gadruckt asn puach, asou bart men hom de moglechket za kennen de sprochminderhaitn van Trentin as 360 grad. “Ber hom gaheart as de ladiner, de zimbern ont de bersntoler hearn se u’gahenk en de sai’ stòmm” hòt se tsòk de Valentina Santonico, “S sai’ nèt sperreta gamoa’schòftn abia as de lait va aus tschbinnen. Ber hom pfuntn offeta lait as hom ens gem de moglechket za nemmen toal ont lòng ens sechen dinger as baretn privat va de gamoa’schòft.” Der Zentral Institut ver de immaterial Pahaltern va Roma stitzt de pahaltern van Storische Sprochminderhaitn van Balschlònt ont de etnie as va jorhunderter sai’ as de lòntschòft, haitzegento schutzt no en an gasetz.

Iaz en Balschlònt sai’ derkennt 12 sprochgruppn, bou as hòt zboamilionen ont an hòlm va lait as klòffen de sprochminderhait, austoalt en mear abia tausnthundert gamoa’n en viarzen Regionen. Der projekt “Gli Italiani dell’Altrove”, studiart van MiC van 2012 ont nou noch za gea’ envire, gip de moglechket za lòng kennen de gschichtn van Sprochminderhaitn ont de sai’na immaterial kultural pahaltern as kemmen giltet en a toal biscchòfttrèffn, kunsttrèffn oder storytelling as de sproch, literatur, musik, festn ont èsspahalter. Der projekt geat no en de ziln ver za stitzn ont bèrt gem as paschraip de UNESCO.

Ibersetz gamòcht van Sprochtirl va de Tolgamoa'schòft Hoa Valzegu' ont Bersntol
(Traduzione a cura dello Sportello linguistico della Comunità Alta Valsugana e Bersntol)

(cdt)


Immagini