Giovedì, 16 Giugno 2022 - 16:34 Comunicato 1860

Traduzione in mòcheno
TINIA, s bètterbollettin van Euregio: trèff ka Poazn

En zentrum der format van bètterbollettin van Tirol, Sudtirol ont Trentin. Der President Fugatti: datn punktlech ont dèster ver za regiarn pesser de òrbetn

S bètterbollettin van Euregio lai en an druck: dòs bart men meing tea as de sait web van Euregio as hoast se TINIA. Abia bart s ausschaung s bètterbollettin van Tirol, Sudtirol ont Trentin, dòs ist gaben der tema klòfft as de 9 van prochet ka Palazzo Widmann bou as hom toalganommen auskenneta lait va de bèlt van bètterbisschòft, van turismus, van lontschòft ont van Zivilschutzdinst. TINIA bart sai’ operativ van an ònders jor.
De vourstea’ner van projekt van Euregio hom vourstellt zòmm pet de vourstelltn van bètterdinst van drai provinzn – ZAMG ver en Tirol, Meteo Alto Adige ont Meteotrentino – der projekt ont abia as sai’ de òrbetn va de sait web euroregional TINIA, nu’m as ist kemmen ganòmmen van Gott van etruschi Tinia.

Der trèff hòt se augatu’ pet en guatkemmen va de ProvinzalJunta ont van hauspauer der Arno Kompatscher: “ber meing nèt biar bèlln s bètter as ber song, ober ber meing vourbissn bos ver bètter as bart kemmen gònz guat”, hòt klòfft der sudtirolerpresident. “pet en bètterbollettin van Euregio ber barn hom an dinst va hoa livell, bichte iberhaup ver za schutzn de gamoa’schòft”.

"Tea’ pesser gèltsgott en de òrbet van drai lander zòmm. Der zil van Euregio geat no guat en sèll as ist en projekt TINIA. Sèll as sai’ guat za tea’ en Tirol, Sudtirol ont Trentin tea’ zòmm a bichtekait ver za gem lem en a guata òrbet – hòt klòfft der president van Euregio ont va de Autonome Provinz va Trea’t der Maurizio Fugatti -. Meing hom an strument pet informazionen ont vourbissn van bètter bart gem de meglechkait za vourtschbinnen pesser de òrbetn van Zivilschutzdinst as hòt hait aa a zòmmòrbet zbischn de lander. Men bart meing gem aa informazionen iber en turismus ont en lontschòft as en doi vurm barn meing organisiarn zan pestn de òrbetn ont projektn as sei mòchen”, hòt garift za song der president Fugatti.

Der capitan van Tirol Günther Platter hòt toalganommen en trèff durch an videopriaf: “no en u’vong van report van la’ van Euregio en 2016, as guat ist gòngen, ont as hòt zeilt zboa milionen va kontaktn ver an iata binterzait, iaz ber leing an òndern zil. Bavai abia der schnea’, asou der reng, sun ont scheila bètter hom nèt mòrchn. Van an ònders jor envire, de gamoa’schòft, baiber ont mander, ont de ingern turistn gèltsgott en TINIA barn hom an komplett bollettin van bètter en Euregio. Gèltsgott en doi ber gem en de euroregion an òndern dinst, teglech, en mearersprochen ont modern. Durch iniziativen asou gamòcht der Euregio bart men en meing hom en de hent òll to”.

“S ist an projekt van òlla, en sai’ vurm der oa’zege – hòt keing der provinzal assessor van Zivilschutzdinst, der Arnold Schuler – “a sait web en viarsprochen pet de zòmmòrbet va drai provinzn, ver en bètterbollettin. De doin dinstn miasn kemmen vernaiert ont envire trong ver za gem de meglechket aa en de òrbetn va de vraizait za kemmen pesser. Durch de zòmmòrbet va de drai provinzn ber meing zòmmleing de bissschòftn ont de kompetenzn van òlla”.

Abia as men hòt gamecht verstea’ van trèff de sait TINIA bart gem s vourbissn van bètter mear gabiss ont ganau, s bart hom òndra interessantn naiakaitn, technichn informationen en an laichtn format gamòcht as bart mòchen kemmenn lust za prauchen der doi dinst.

Verpessern ont giltn de statistichen modelln va de meteorologie

En sèll as keart en TINIA, de lait as studiarn as de meteorologie ont de informatischen barn meing òrbetn ver za verpessern de sistemen MOS (model output statistics) as sai’ gèltsgott en an schouber va datn va vourbissn van bètter ont van studiarn va de meteorology. De sistemen MOS sai’ an element va nètz pet en univers simulart (ont verlaichtert) van zeilnmodelln ont van univers en de boret as mear kompliziart ist: an guat sistem MOS leik en plòtz de valer as meing sai’ en vourbissn van bètter ont gem de meglechket za sai’ mear gabiss ver de sèll platz aa as de modei sai’ nèt guat za sechen schea’. De òrbet gamòcht bart gem an bètterbollettin mear gabiss ont garo.

Automatesch mòchen s vourbissn van bètter en testn

Der partner van tirol ZAMG hòt ausstudiart an algoritmo as mòcht automatesch s bètterbollettine pet de zoachen van bètter (schea’bètter, pet bolkn oder gònz galuckt, reng, zattern) ont pet òndra datn derzua (hoa’kait van schnea, stòrchkait van bint, tauernkait va de sun).
De Fondazion Bruno Kessler va Trea’t ist kemmen pfrok za mòchen an zboategen algoritmo, gamòcht as de artificialet tschaiket (machine learning), as ist guat za mòchen bètterbollettine lai za vongen u van zeiln modelln. Der zil ist der sèll za meing kemmen za mòchen morng de bètterbollettine gonz automatesch ver an iatn plòtz en de sèll klòa’n lander aa. Sèll as guat geat ver de bètterbollettine as de testn enveze bos de sèlln va tabelle ont zoachn, hait òlbe mear praucht, ist za kennen sa lesn ont verstea’ pesser.

Automateschn ibersetzn van vourbissn van bètter en testn

De untersuacher va de Fondazion Bruno Kessler hom ausstudiart an algoritmo as guat ist za ibersetzn en automatesch de bètterbollettine van a sproch van Euregio en an òndra. Der doi algoritmo ist gamòcht as de modei van traslation machinen ont der ist kemmen auziglt as tausnt va sòtzn as kearn en klòffen van bètter ont ist guat za learnen van zòmmklòffen pet de auskenneta (der meteorologo en doi vurm), asou za meing sai’ punktlech va òndra sistmen as sai’ as en mòrk haitsegento. Gèltsgott en de òrbet gamòcht en doi projekt an iatn bètterbollettin bart mein kemmen ibersetz as balsch, taitsch ont englesch gònz gahasse ont ganau, nou pesser va sistn pet de normaln ibersetzungen.

En leiste sait van trèff ist kemmen gamòcht an rundtisch pet lait as hom klòfft va meteorologie, auskenneta lait kennt en Euregio abia der sudtiroler Günther Geier, der tiroler Christoph Zingerle ont de trea’tner Marta Pendesini.

Der projekt TINIA ist kemmen zuazolt van europeische gèlt ver en regional unterstitzung (FESR) en sèll as keart en programm va zòmmòrbet ver en lont europeische Interreg V-A Balschlont - Ostraich. TINIA klaup zòmm zboa partner: der GECT Euregio Tirol-sudtirol-Trentin ist der sèll as regiart, de tiroler Zentral ver de meteorologie ont de geodinamica (ZAMG) ver de techniche sait. En projekt toalnemmen aa de dinstn va meteorologie va de Provinzn va Poazn ont Trea’t asou abia der dinst idrografico van Land Tirol.

Ibersetz gamòcht van Sprochtirl va de Tolgamoa'schòft Hoa Valzegu' ont Bersntol
(Traduzione a cura dello Sportello linguistico della Comunità Alta Valsugana e Bersntol)

(cdt)


Immagini